zaterdag 22 december 2012

Gastcollege over commerciële uitbuiting, het privacydebat en de ongeopende doos van Pandora




Ben Caudron en zijn kritische blik op de wereld van de nieuwe media

Op 7 december kregen we de eer en het genoegen een gastlezing bij te wonen van Ben Caudron, die kwam vertellen over zijn nieuwe boek Niet leuk? Mijmeringen over nieuwe media, mensen en macht. In dit boek brengt hij heel wat bedenkingen bij en opvattingen over de nieuwe media en hun kwaliteit. Hij plaatst ze in hun context, in de samenleving, en wijst op hun verantwoordelijkheid. In het begin van het boek brengt Caudron het verhaal van “The Reference”, het eerste Vlaamse nieuwe mediabedrijf dat hij samen met zijn broer Jo Caudron uit de grond stampte. Het is het verhaal van de opkomst van het publieke internet en van startende, creatieve ondernemers die het helaas niet kunnen halen van marketeers en managers. Het boek is een verzameling van verhalen die het resultaat zijn van twintig jaar activiteit in de nieuwe media en hun ontwikkeling. Als zijnde persoonlijke perspectieven, ambieert het dus niet wetenschappelijk te zijn.

De bedenkingen die Caudron maakt in zijn boek hebben onder andere betrekking tot de hedendaagse omgang met nieuwe media, en dan voornamelijk met sociale media. Zo stelt hij dat gebruikers deze laatste niet optimaal benutten, er zelfs passief mee omgaan, en bijgevolg enorme opportuniteiten links laten liggen. Ook de verhouding tussen traditionele media en nieuwe media wordt aan de kaak gesteld. En hoe zit het met het democratische aspect van het moderne internet? Kunnen bedrijven zomaar informatie filteren? Volgens de auteur is de technologie een grote bron van rijkdom, maar doen we er niet genoeg mee. We dompelen onszelf onder in onwetendheid en stupiditeit.


Wat is "niet leuk"?

De titel “Niet leuk?” verwijst dus naar verschillende aspecten, maar wat de auteur vooral niet leuk vindt, is het gebrek aan inzicht in de sociale media. Sociale media zijn eigenlijk commerciële producten, wat wil zeggen dat ze bepaalde belangen hebben; er zit een businessmodel achter. Deze belangen worden echter niet openlijk gecommuniceerd naar de mensen toe, wat ervoor zorgt dat deze onwetend zijn en niet op de hoogte zijn van de implicaties die hun activiteiten hebben. Dat alles draait om winst is op zich geen probleem, maar dat mensen worden aangespoord om zo veel mogelijk over zichzelf prijs te geven zonder dat ze daarvoor worden verwittigd, is wel problematisch. Er moet meer informatie ter beschikking worden gesteld, zodat de gebruiker er zelf voor kan kiezen om al dan niet persoonlijke informatie op sociale media bloot te geven.

In een interview met de broers Caudron wordt er dieper ingegaan op het gevaar van de machtspositie van digitale mastodonten zoals Apple, Google en Facebook. Een bedrijf als Apple heeft zich doorheen de jaren meester gemaakt van de mobiele wereld en heeft een systeem gecreëerd waarbij zaken zoals muziek, media en telefonie -kortom digitaal mediagebruik- naar hen worden toe gezogen, wat hen een monopoliepositie verschaft. Het is Apple die beslist en de gebruikers die moeten volgen; het is Apple die de inhoud uitstuurt en de gebruikers die deze moeten slikken.


Men zou zich de vraag kunnen stellen of mensen vandaag de dag nog wel oog hebben voor privacy? Zitten ze er nog wel mee in? In dat opzicht citeert Ben Caudron de opvattingen van Mark Zuckerberg, de grote baas van Facebook, namelijk dat mensen, en vooral jongeren, niet meer om privacy geven. Caudron maakt echter de bedenking dat het eerder zo is dat Mark Zuckerberg er commercieel baat bij zou hebben dat jongeren niet meer met privacy bezig zijn, want dan kunnen de sociale media gretig gebruik maken van de informatie die door hun gebruikers wordt gedeeld. Eric Schmidt van Google gaat zelfs nog een stap verder en zegt dat al wie zich bezig houdt met privacy iets te verbergen heeft. Dit legt de verantwoordelijkheid bij de gebruiker, hoewel die gewoon bekommerd is om zijn privacy. Mediabedrijven zijn zo veel mogelijk op zoek naar onze data, met het oog op commerciële doeleinden. Ze zitten niet in met onze privacy en dat is iets wat wij als gebruikers niet voldoende inzien. Dit gebrekkige inzicht zal ervoor zorgen dat informatie op sociale netwerken zoals Facebook niet op een doordachte manier zal gedeeld worden. We zien niet in dat onze activiteiten gevolgen kunnen hebben. Mededelingen op internet krijgen immers eeuwigheidswaarde. Men wil de indruk wekken dat privacy niet meer belangrijk is, hoewel dat zeker en vast wel nog zo is!


Verder beklaagt de auteur het feit dat we de mogelijkheden van sociale media niet voldoende benutten. De sociale media maken van de mensen ontvangers én zenders, iedereen krijgt een stem die even ver draagt. Maar mensen maken er geen gebruik van, ze benutten deze voordelen niet. De oorspronkelijke Paretto-verdeling zegt dat 80% niet actief en 20% wel actief is op sociale media, maar vandaag de dag lijkt die verhouding zelfs te verschuiven richting "1-9-90", wat Ben Caudron als volgt uitlegt: 1% brengt iets aan op een sociaal medium, 9% zal daarmee interageren, en 90% kijkt ernaar en doet niets. Er moet meer activiteit zijn, al benadrukt Caudron dat het wel moet gaan om nuttige activiteit. Want volgens hem gebruiken mensen hun stem op sociale media om stupiditeit te verkopen. Een statusupdate die naar een sociale problematiek verwijst wordt minder snel geliked dan een foto van een schattig katje. Het is niet omdat de mogelijkheden bestaan dat ze benut worden. Sociale media zijn dus volgens de auteur een doos van Pandora, maar ze blijft echter gesloten. Ze bieden zoveel mogelijkheden, maar ze worden niet benut. We doen niet voldoende met de technologie die ons ter beschikking wordt gesteld.

De vraag is natuurlijk, als we effectief de mogelijkheden van sociale media gaan benutten, welke meningen dan waarde hebben en wiens mening van belang is. Daar benadrukt Caudron het belang van het onderwijs. Het is haar taak om mensen kritisch te laten omgaan met informatie. Men moet leren nadenken over wie wat zegt en waarom. Want nu we meer bezig zijn met media, moeten we duidelijker weten welk medium waar toe dient en om welke reden. Daarnaast spelen ook ouders een belangrijke rol bij het sensibiliseren. Ook zij kunnen er mee op toezien dat kinderen geen stommiteiten uithalen.


Vind het evenwicht!


De hele uiteenzetting van Caudron heeft me doen inzien dat ik zelf, als toch wel frequente gebruiker van Facebook, te weinig besef dat commerciële mastodonten voordeel halen uit onze activiteiten op sociale media. Ik denk dat bij vele mensen het zo is dat ze dit in principe wel weten, maar dat de gedachte niet prominent aanwezig is, waardoor ze wel eens sneller dingen zullen prijsgeven die ze beter niet hadden meegedeeld. De reden dat mensen houden van sociale media is dat er een reactie mogelijk is op elke prikkel die ze uitsturen. En om zo veel mogelijk reacties te bekomen, denken ze dat ze zo persoonlijk mogelijk moeten gaan. Er zijn nu eenmaal mensen die graag veel over zichzelf prijsgeven en vertellen. En deze sociale eigenschap is op zich geen probleem, maar in een wereld als het internet is het niet altijd verstandig dit te doen, gewoon al omdat de uitgestuurde informatie hier geen grenzen kent. Niet alleen mensen van slechte wil, maar ook commerciële mediabedrijven kunnen er hun voordeel uit halen. En zonder dat ze het willen, wordt er dan van deze mensen geprofiteerd. Dit soort mensen moet hier voldoende over worden ingelicht. En als ze dan toch nog de keuze maken om hun leven uit te doeken te doen in de digitale wereld, dan is dat hun keuze. Zolang ze maar weten waaraan en waaraf. Het is dus belangrijk dat we voldoende belang hechten aan privacy. Het is oké actief te zijn op sociale media, maar bescherm jezelf zo veel mogelijk. Het is oké dingen te delen, maar denk twee keer na over wat je precies van plan bent te delen. Sensibilisering waar Caudron voor pleit kan zeker helpen denk ik, in het bijzonder voor zij die sociale media voor honderd procent vertrouwen.

Met Caudron’s opvatting dat we stupiditeit verkopen op sociale media ben ik het gedeeltelijk wel en gedeeltelijk niet eens. Het is inderdaad zo dat er op sociale media zoals Facebook vaak “nutteloze” dingen worden verspreid, in de zin van niet sociaal, politiek of economisch gerelateerd. Heel wat uitingen zijn persoonlijke zaken, iets dat je wil delen met je vrienden, iets dat je raakt of verdriet of plezier doet. Dat dit soort statussen niet zouden mogen, vind ik niet terecht. Het is net het opzet en de kracht van sociale mediasites dat mensen dit soort dingen kunnen delen. Maar ook hier weer, ondanks mijn pleiten voor persoonlijke uitlating, opgepast met wat je precies post. Mij lijkt het de juiste afweging als je er voor kiest om de zeer persoonlijke zaken voor jezelf te houden, de algemenere jouw betreffende zaken deelt, maar niet de banale toer opgaat en de wereld niet laat weten wat je ’s morgens op je boterhammen smeert… Want ook ik vind het niet altijd gepast dat jan en alleman de kleinste prullen op het internet gooit. Ik denk dat elke aanbreng nuttig moet zijn, daarom niet altijd intellectueel, maar ook persoonlijk. Wat je zegt, moet een waarde hebben. Maar het is maar mijn opvatting natuurlijk…



Bronnen


Niet leuk? Opgehaald 19 december 2012 van http://boekenenmeer.wordpress.com/2012/12/07/niet-leuk/

Soete, H. (2012). ‘Niet leuk?’… en toch een aanrader. Opgehaald 13 december 2012 van http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/12/10/niet-leuk-en-toch-een-aanrader


Radio 1 (2012). Zijn nieuwe media gevaarlijk? Opgehaald 19 december 2012 van http://www.radio1.be/programmas/de-ochtend/zijn-nieuwe-media-gevaarlijk

Malin, G. (2012). Ben Caudron: ‘Sociale mediagebruikers zijn het vlees in de etalage’. Opgehaald 19 december 2012 van http://www.stampmedia.be/2012/10/ben-caudron-sociale-mediagebruikers-zijn-het-vlees-in-de-etalage/



Geen opmerkingen:

Een reactie posten